Hoewel het geen enorme aantallen lijken, zijn het stuk voor stuk complexe bouwwerken. Ze bestaan uit tientallen deelsystemen die allemaal betrouwbaar en veilig moeten functioneren. Verder moet een sluiting minimale impact op het verkeer hebben. “We kunnen de vernieuwingsopgave alleen aan door projecten slimmer te organiseren,” zegt Maarten Reinking, portfoliomanager tunnels bij Rijkswaterstaat. “Met een portfolio-aanpak bundelen we de renovaties om herhaalbaarheid te creëren en te blijven leren van elke stap. Daarbij werken Rijkswaterstaat en het Platform V&R (onderdeel van de Taskforce Infra) nauw samen om kennis te delen en de hele sector bij de opgave te betrekken.”
Tot nu toe stond elk project op zichzelf. Dat leverde mooie resultaten op, maar ook een laag tempo. “Zo komen we er niet,” zegt Reinking. “We hebben 17 tunnels die we voor 2039 moeten vernieuwen. Op de oude manier hebben we hiervoor 17 teams nodig en die mensen zijn er gewoon niet.” Want naast technische complexiteit speelt ook de krapte aan capaciteit een rol.. “Daarom moeten we de schaarse capaciteit inzetten waar die het meeste oplevert. Bundeling van projecten in portfolio’s is daarvoor essentieel.”
De portfolio-aanpak
Tunnels samenvoegen tot portfolio’s, in plaats van losse projecten, betekent minder aanbestedingen, lagere transitiekosten en efficiëntere inzet van mensen en middelen. “In plaats van steeds opnieuw beginnen, werk je met dezelfde teams aan meerdere tunnels. De eerste tunnel kost dan relatief veel energie en tijd, de tweede gaat makkelijker en bij de derde zie je echt de leereffecten terug.” Deze aanpak vraagt wel om een omslag in denken, benadrukt Reinking. “Het is niet meer één team één tunnel. We moeten veel meer in de keten samenwerken. Dat betekent openheid, voorspelbaarheid en elkaar blijven opzoeken.”
Vertaalslag naar de praktijk
De eerste tastbare uitwerking is het Programma Tunnelrenovaties Zuid-Holland (PTZ). Vijf tunnels in de regio zijn daar ondergebracht in twee contracten: een voor drie tunnels en een voor twee. “We merkten wel dat drie tegelijk ongeveer het maximum is voor een aannemerscombinatie, gezien de risico’s,” vertelt Reinking. Het eerste contract is inmiddels gegund en zit in de doorgrondingsfase, het tweede volgt later dit jaar. Groot voordeel is onder andere dat de aanbestedingsdocumenten niet steeds vanaf nul worden gemaakt. “Zo’n 70 tot 80 procent kun je gewoon hergebruiken. Daardoor houden we tijd en aandacht over voor de 20 à 30 procent die echt maatwerk is. Dat scheelt enorm in inspanningen.”
Extra voordeel is dat de herkenbaarheid bij de markt voor snelheid en duidelijkheid zorgt. “Bedrijven weten meteen waar de verschillen zitten en waar ze op moeten letten. Dat maakt het hele proces voorspelbaarder en prettiger.”
Blijven leren en kennis delen
Het organiseren van een lerend systeem is de basis voor het succes van deze aanpak. Zowel bij Rijkswaterstaat als bij aannemers en ingenieursbureaus. “We zeggen wel eens: slim hergebruiken moet. We hoeven het wiel niet steeds opnieuw uit te vinden. Als iets goed werkt, kopieer je het gewoon.” Dat vereist wel kennis en daarbij speelt het Centrum Ondergronds Bouwen (COB) een belangrijke rol. Dit kennisplatform ontwikkelde onlangs twaalf leermodules met basiskennis over tunnelrenovatie. Hierdoor kan talent sneller instromen. Voor Reinking is dat ook een persoonlijke drijfveer: zorgen dat tunnelwerk niet alleen technisch uitdagend is, maar ook leuk blijft. “Het gaat om trots en werkplezier. Als we dat goed organiseren, trekken we mensen aan en houden we ze vast.”
Co-creatie en verrassingen voorkomen
De portfolio-aanpak draait naast techniek en processen, ook om cultuur en samenwerking. “We moeten als opdrachtgever robuust en voorspelbaar zijn en de markt als partner zien,” geeft Reinking aan. “Dat vraagt om co-creatie, elkaar niet verrassen en open gesprekken over wat wel en niet kan. Uiteindelijk hebben we allemaal dezelfde uitdagingen: schaarste aan mensen en kennis. Dan is het des te belangrijker om slim met elkaar samen te werken.”
Die samenwerking geldt ook binnen Rijkswaterstaat zelf. De teams voor vernieuwing en voor vast en variabel onderhoud zijn communicerende vaten. “We leren van elkaar, zoeken elkaar op en stemmen af. Zo bouwen we aan een integrale aanpak.”
Trots aan tunnels werken
De aanpak staat nog in de kinderschoenen en moet zich de komende jaren bewijzen. Maar de eerste ervaringen zijn positief: meer efficiency, betere inzet van capaciteit en een basis voor langdurige samenwerking. “Er ligt een mooie werkvoorraad,” besluit Reinking. “Als we die slim aanpakken, hebben we als sector echt iets te bieden. Dan werken we samen aan veilige, duurzame tunnels en doen dat met plezier en trots.”
Over de Taskforce Infra
De Taskforce Infra (TFI) is het samenwerkingsplatform waar Rijkswaterstaat, Bouwend Nederland, Techniek Nederland, NLingenieurs, MKB Infra, Cumela en de Vereniging van Waterbouwers in een open dialoog samen werken aan concrete en doelgerichte oplossingen die bijdragen aan het verhogen van de productiviteit voor de instandhoudingsopgave. De TFI bestaat uit themagroepen en het Platform V&R waarin inzichten, informatie en kennis op een open en transparante manier worden gedeeld. Het is daarmee een voorbeeld voor de nieuwe manier van samenwerken die nodig is om de grote opgave waar de infrasector voor staat aan te kunnen. Meer weten over de Taskforce Infra? Ga dan naar www.taskforceinfra.nl